W sobotę 5 lipca 2025 o g. 18 w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. W. Lutosławskiego w Warszawie odbędzie się niezwykłe wydarzenie. – To półmetek polsko-litewskiego projektu Fundacji AVE w ramach programu „Erasmus+. Uczenie przez całe życie” – wyjaśnia Bartłomiej Włodkowski, prezes organizacji. – Warszawski chór Ave oraz kowieński Saluto – łącznie setka śpiewaków – razem z Filharmonikami zaprezentują efekty półrocznych warsztatów muzycznych, językowych i kulturowych, opartych na nowoczesnych metodach.
W ich ramach powstał pięcioczęściowy utwór skomponowany przez duet kompozytorów z Litwy i Polski Zitę Bružeitė oraz Jerzego Cembrzyńskiego, oparty na poematach i listach niezwykłego artysty Mikołaja Konstantego Čiurlionisa, urodzonego dokładnie 150 lat temu.
Čiurlionis dla polsko-litewskiej integracji
– Postanowiliśmy sięgnąć do niezwykłej postaci, która łączy Polskę i Litwę, a nad Wisłą wciąż jest za mało znana – dodaje Włodkowski. – Čiurlionis to znakomity kompozytor, malarz i poeta o randze światowej! Można nazwać go twórcą interdyscyplinarnym – na ten sam temat komponował, przygotowywał cykle obrazów i pisał poematy. I chociaż działał na wielu polach w każdej dziedzinie okazał się mistrzem! Wyznaczał nowe kierunki. Kreował symbolizm, surrealizm i serializm.
Urodził się na Litwie, ale większość życia spędził w Warszawie, gdzie ukończył Warszawski Instytut Muzyczny oraz Szkołę Sztuk Pięknych. Tutaj zdobywał nagrody, stworzył swoje największe dzieła muzyczne i malarskie, prowadził też znakomity chór. W pierwszej dekadzie XX wieku zaangażował się w promowanie niepodległości Litwy. „Zamierzam całą swoją twórczość poświęcić Litwie” – pisał. Co ciekawe dopiero wtedy, za sprawą swojej przyszłej żony Sofii Kymantaitė, nauczył się litewskiego.
Ale jednocześnie podkreślał: „Powinniśmy być dumni, żeśmy Polakami. Zabrano nam ziemię, swobodę, prawda, ale mowy naszej, serc i inteligencji nie wydrą nawet przemocą”. – Čiulionis w genialny sposób łączy kulturę polską i litewską! – wyjaśnia Włodkowski. – Pokazuje, że Europa jest silna lokalnymi tradycjami.
Zmarł w wieku zaledwie 36 lat w „Czerwonym Dworze” w Markach, gdzie leczył się – jak to się wówczas mówiło – na melancholię.
100-osobowy chór i Filharmonicy
Aby spuściźnie Čiurlionisa nadać nowy wymiar, w trwającym kilka miesięcy procesie warsztatowym powstał pięcioczęściowy poemat muzyczny opracowany w warstwie słownej przez Bartłomieja Włodkowskiego na bazie wierszy i listów Čiurlionisa. Muzykę stworzyli znakomici kompozytorzy Zita Bružeitė, nazywana litewskim Haendlem oraz Jerzy Cembrzyński, laureat Grammy, który jest także autorem wszystkich instrumentacji.
Z zespołami pracowali dr Anna Waligóra-Tarnowska, dr Bogumiła Dziel-Wawrowska, Ramute Štreimikyte oraz Bartłomiej Włodkowski.
Utwór wykona 100-osobowy międzypokoleniowy chór śpiewaków z chórów AVE i SALUTO. AVE działa na warszawskiej Białołęce, ma na swoim koncie wiele nagród i wyróżnień oraz prawykonania oratoriów. Zespół nagrał kilka płyt CD oraz systematycznie występuje w rozgłośniach radiowych i stacjach telewizyjnych. Działa nieprzerwanie od 1939 roku! W ubiegłym roku z okazji jubileuszu otrzymał od Marszałka Województwa Mazowieckiego Adam Struzika Medal PRO MASOVIA za wkład w rozwój kulturalny Województwa. Z kolei SALUTO z Kowna, który prowadzi działalność od 2017 roku ma swoim repertuarze ponad 400 utworów. Grupa koncertowała w różnych miastach Litwy, a także przygotowała 20 dużych programów koncertowych, w tym pierwsze litewskie wykonanie utworu K. Jenkinsa Armed Man „Mass for Peace” z solistami, Orkiestrą Symfoniczną Miasta Kowna i instalacjami wideo oraz „Missa a Buenos Aires” argentyńskiego kompozytora Martina Palmeri. Ponadto zespół zdobył dotychczas 10 nagród na prestiżowych festiwalach.
Śpiewakom towarzyszyć będzie orkiestra muzyków Filharmonii Narodowej (Antoni Figurski – skrzypce I, Jan Pietkiewicz – skrzypce II, Grzegorz Chmielewski – altówka, Robert Dacka – wiolonczela, Jerzy Cembrzyński – kontrabas, Agata Bała – obój, rożek angielski, Gabriela Machowska – piano) pod batutą Ramute Štreimikyte oraz Anny Waligóry-Tarnowskiej.
Oprócz tego w czasie koncertu zabrzmi monumentalna kantata „De profundis”, jeden z pierwszych dojrzałych utworów Čiurlionisa. To trawestacja psalmu „Z głębokości wołam do Ciebie, Panie”. Chór SALUTO wykona też 4 pieśni ludowe litewskie w aranżacjach Čiurlionisa.
Rezerwacje online i ciąg dalszy w Kownie
Wstęp wolny, rezerwacja miejsc siedzących od poniedziałku 23 VI poprzez stronę fundacjaave.pl.
Kolejna odsłona projektu będzie miała miejsce w Kownie podczas sierpniowych warsztatów AVE i SALUTO. Ich uwieńczeniem będzie koncert w Filharmonii w Kownie 29 sierpnia.
Projekt finansowany jest ze środków Unii Europejskiej oraz m.st. Warszawy.
